Tại Điều 298 Bộ luật tố tụng năm 2015 quy định:

“1. Tòa án xét xử những bị cáo và những hành vi theo tội danh mà Viện kiểm sát truy tố và Tòa án đã quyết định đưa vụ án ra xét xử.

2. Tòa án có thể xét xử bị cáo theo khoản khác với khoản mà Viện kiểm sát đã truy tố trong cùng một điều luật hoặc về một tội khác bằng hoặc nhẹ hơn tội mà Viện kiểm sát đã truy tố.

3. Trường hợp xét thấy cần xét xử bị cáo về tội danh nặng hơn tội danh Viện kiểm sát truy tố thì Tòa án trả hồ sơ để Viện kiểm sát truy tố lại và thông báo rõ lý do cho bị cáo hoặc người đại diện của bị cáo, người bào chữa biết; nếu Viện kiểm sát vẫn giữ tội danh đã truy tố thì Tòa án có quyền xét xử bị cáo về tội danh nặng hơn đó.”

Quy định trên cho thấy Tòa án không thể xét xử bất kì người nào, bất kì hành vi nào theo nhận định chủ quan của mình mà Tòa án chỉ được xét xử đối với những người và những hành vi mà Viện kiểm sát đã truy tố trong bản cáo trạng và trong quyết định đưa vụ án ra xét xử do Thẩm phán được phân công phụ trách vụ án ký ban hành.

Theo quy định này thì Tòa án không được xét xử người và những hành vi mà Viện kiểm sát không truy tố. Nếu qua xét xử Tòa án thấy cần thay đổi tội danh thì Hội đồng xét xử có thể thay đổi tội danh nhẹ hơn hoặc thay đổi tội danh có khung hình phạt tương đương với tội phạm đã bị truy tố.

Trong trường hợp Tòa án phát hiện bị cáo phạm tội danh nặng hơn thì Toà án ra quyết định trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung và đề nghị Viện kiểm sát thay đổi tội danh đã truy tố. Nếu Viện kiểm sát không đồng ý thay đổi tội danh và vẫn giữ nguyên quyết định truy tố thì Tòa án vẫn có quyền xét xử theo tội danh nặng hơn tội danh mà Viện kiểm sát đã truy tố.

Như vậy, so với Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 thì Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 đã mở rộng hơn về giới hạn xét xử của Tòa án, nghĩa là Tòa án có thể xét xử bị cáo về tội danh nặng hơn tội danh Viện kiểm sát đã truy tố nhưng với điều kiện Tòa án phải trả hồ sơ để Viện kiểm sát truy tố lại, nếu Viện kiểm sát vẫn giữ tội danh đã truy tố thì Tòa án có quyền xét xử bị cáo về tội danh nặng hơn tội danh Viện kiểm sát truy tố. Trong trường hợp không đồng ý với tội danh nặng hơn mà Tòa án đã xét xử thì Viện kiểm sát có quyền kháng nghị theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự.       

Phạm Thị Thu Hà – Phòng 7, VKS tỉnh